منتومهر آکادمی

احساس کسالت یا خستگی روحی که ناشی از یکنواختی یا کمبود هیجان است. معمولاً در مواقعی رخ می‌دهد که فرد درگیر کارهای تکراری یا خسته‌کننده باشد یا کاری که انجام می‌دهد برایش لذت‌بخش نباشد.

پدیده ملالت و دلزدگی(Boredom) اهمیت زیادی در روان‌شناسی و پدیدارشناسی معاصر(چه از منظر بالینی و چه از منظر درک ساختار ذهن انسان) دارد. چیزی که ملالت و مبارزه با آن را پراهمیت می‌کند تاثیر گسترده‌ای است که روی کلیه رفتارهای انسان می‌گذارد. موضوعاتی نظیر تنظیم هیجانات (emotion regulation)، خویشتن‌داری (Self-regulation)، تمرکز (focus)، توجه (Attention) و…. به شدت تحت تاثیر حس ملالت و دلزدگی قرار دارند.

لذا لازم است ملالت و بی‌حوصلگی را به عنوان مادر همه احساسات ناخوشایند و دلیل اصلی نرسیدن به اهداف انسان جدی بگیریم و تا آنجا که می‌توانیم آن را بشناسیم و پیامدهای منفی آن را به حداقل برسانیم.

زمانی که از محیط مدارس و بررسی هیجانات دانش آموزان صحبت می شود؛ عموما توجه صاحب‌نظران به موضوع اضطراب(اضطراب امتحان، اضطراب از مدرسه و …) معطوف می‌گردد. اما مطالعات نشان می‌دهند اضطراب دانش آموزان در مقابل حجم و اثرات پدیده بی حوصلگی/ملالت (Boredom)  بسیار کم است و شاید به جرات بتوان گفت مشکل اساسی دانش آموزان در مدارس پدیده بی حوصلگی/ملالت  است.

نشانه ها و علایم  و پیامدهای بی حوصلگی/ملالت (Boredom)

فردی که دست خود را زیر چانه‌اش قرار داده، بی‌حوصله و بی‌انگیزه به نقطه‌ای خیره شده و احتمالا در حال خیال‌پردازی است. و زمانی که از فرد خواسته می‌شود برای تغییر حال خود کاری را انجام دهد؛ او در پاسخ می‌گوید: حال آن را ندارم و ترجیح می‌دهم در حال خودم باشم.

پیامدهای بی حوصلگی/ملالت (Boredom)

پدیده بی حوصلگی/ملالت (Boredom) پیامدهای رفتاری زیادی دارد که در افراد مختلف متفاوت است. در این جا به مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد:

دشواری در تمرکز

فرد تمایل به انجام کار ندارد و یا چنانچه در حال انجام کاری باشد؛ تمایل به دنبال کردن آن و یا تمرکز بر روی آن را ندارد.

بی‌علاقگی به کار و فعالیت

بی حوصلگی و به دنبال آن ملالت، مشکل در تمرکز را به وجود می‌آورد و به دنبال آن فرد علاقه خود را به انجام هر گونه کار و فعالیتی به کلی از دست می‌دهد.

نداشتن انگیزه

بی‌انگیزگی مهم ترین پیامد ملالت و دلزدگی از زندگی است. گاهی حتی فرد بسیار علاقه دارند یک فعالیت اقناع کننده انجام دهد مثلا کتاب بخواند، درس بخواند، مقاله بنویسد یا ورزش کند، اما خیلی زود تمرکز خود را از دست داده و حوصله‌اش سر می‌رود.

افسردگی

بسیاری از حالاتی که در شکل ظاهری به صورت افسردگی خود نمایی می کند؛ در اصل همان ملالت است. فرد در اظهارات خود می گوید: محیط برای من جذابیتی ندارد. چنانچه در محیط مولفه‌های جذابتری باشد؛ شاید من انرژی برای انجام کار را به دست آورم.

تهوع و حال بهم زدگی

پدیده ملالت با پدیده تهوع و حال به هم زدگی هم راستا و برابر است. همچنان که در محاوره افراد هم گفته می شود: آنقدر حوصله ام سر رفته که دیگه داره حالم به هم می خوره.

پرخاشگری و تحریک‌پذیری

احساس بی‌قراری، اضطراب و پرخاشگری از جمله علائمی است که ممکن است به دنبال ملالت پیش بیایند.

می توان ملالت را این گونه تعریف کرد: فرد دوست دارد به پدیده ای دل ببندد و بر روی آن تمرکز کند اما آن پدیده پیدا نمی شود.

به تعبیر دیگر بی حوصلگی/ملالت (Boredom) می تواند اثرات و پیامدهای مخربی بر فرآیندهای زیر داشته باشد:

• فرزند پروری
• سلامت روان
• احساس رضایت از زندگی
• موفقیت شغلی
• اراده برتر

حس بی حوصلگی/ملالت (Boredom)  اگر طولانی شود ممکن است خطرات بزرگی برای فرد داشته باشد و زندگی و اهداف او را به طور کلی تحت‌الشعاع خود قرار دهد.

از این رو بی حوصلگی/ملالت (Boredom) پیامدهای وسیعی دارد که می‌توانند زندگی یک فرد را کاملا نابود کنند. می توان گفت در پدیده ملالت جنبه‌های هیجانی، شناختی، فیزیولوژیکی، انگیزشی و رفتاری به خوبی قابل مشاهده است. بنابراین ملالت یک مکانیزم تمام عیار است و بسیاری از هیجانات شامل ترس، خشم، شادی و غم را دربر می‌گیرد و در نهایت حالت ملالت و دلزدگی با کاهش توجه به محرک مرتبط با فعالیت همراه است.

پیامدهای فیزیولوژیکی: (برانگیختگی) Arousal فرد پایین می‌آید. بی‌حرکت می‌شود و ضربان قلب او کاهش می‌یابد.

پیامدهای ظاهری: تغییر در چهره، آهنگ کلام و حالت های بدنی. فرد به گونه‌ای شل و وارفته می‌شود.

پیامدهای روانی: انگیزه فرد برای تغییر و یا ترک موقعیت پایین است موجب کاهش انگیزه می‌شود.یا اینکه موجب ایجاد تغییر در ادراک زمان می شود یعنی فرد احساس می‌کند زمان خیلی کند می‌گذرد.

ابعاد روان‌شناختی پدیده ملالت به طور کلی:

عاطفی: احساس خستگی ذهنی یا نارضایتی

شناختی: کاهش تمرکز و انگیزه برای انجام فعالیت‌های روزمره

رفتاری: کاهش تمایل به شرکت در فعالیت‌ها یا جستجوی تفریحات جدید

ملالت چه تاثیری روی زندگی ما می‌گذارد؟

• ممکن است در شغل ما اختلال ایجاد شود و نهایتا آن را از دست بدهیم.
• می تواند در تحصیلات علاقه و تمرکز خود را از دست بدهیم.
• ممکن است به پرخوری رو بیاوریم.
• ممکن است تمام وقت مفید روز خود را به گوشی اختصاص دهیم.
• ممکن است مشکلات روان‌شناختی ما تشدید شوند.
• می تواند یکی از مبانی ورودی به اعتیاد باشد.

کاملا مشهود است که بی حوصلگی/ملالت (Boredom) در تعادل نزدیک با استرس و به همراه پول می‌تواند اثر افزاینده در تمایل نوجوانان و جوانان به اعتیاد ایجاد کند. در میان نوجوانان و جوانان یکی از شایع‌ترین رفتارها برای رفع بی حوصلگی پناه بردن به مصرف مواد مخدر است. زمانی که فرد مواد مصرف می کند در یک چرخه فزاینده باز هم آستانه حوصله سر رفتن او پایین‌تر می‌آید و او مجبور است سطح بالاتری از بی حوصلگی/ملالت را تجربه کند و این موضوع به تشدید مصرف مواد می انجامد.

علاوه بر این ها علایم زیاد دیگری هم هستند که با طولانی شدن حس ملالت ظهور کرده و روال طبیعی زندگی ما را مختل می‌کنند.

 چرا حوصله نداریم؟

• شاید فعالیت کافی نداریم و اوقات فراغت خود را به خوبی پر نمی‌کنیم.
• ممکن است کارهای تکراری و روتین انجام می‌دهیم.
• شاید هدف مشخصی در زندگی نداریم.
• ممکن است دچار افسردگی یا اضطراب هستیم.
• شاید اتفاق بدی برای ما رخ داده مثلا شغلمان را از دست دادیم یا مهاجرت کردیم یا طلاق گرفتیم.

می‌توان عوامل متعدد دیگر به این لیست اضافه کرد اما این 5 مورد از مهم‌ترین دلایل ایجاد حس بی حوصلگی/ملالت (Boredom)  است که باعث می‌شوند همیشه بی حوصله باشیم.

پدیده ملالت جنسی(Sexual Boredom)

پدیده ملالت تنها محدود به «حوصله سر رفتن» فرد نیست بلکه حوزه‌های بسیار متنوعی را در بر می گیرد که یکی از حوزه‌های قابل تامل آن ملالت جنسی است. این حالت زمانی است که یک یا هر دو نفر در یک رابطه عاطفی دیگر حوصله یکدیگر را ندارند، دچار دلزدگی هستند و حتی رابطه جنسی هم دیگر برای آنها جذاب نیست. شاید به جرات بتوان گفت ملالت جنسی ریشه بسیاری از ناملایمات دوران مدرن است.

افراد در یک ارتباط 2 نفری هستند و شاید ارتباط ظاهری خوبی هم دارند اما نمی توانند نخستین تجربه برانگیختگی جنسی(Firstly Sexual Arousal) را تجربه کنند. پدیده ملالت جنسی یکی از ملالت‌های معروف است اما مکانیزم آن از سایر شکل های پدیده ملالت چندان متمایز نیست.